به گزارش نویدصنعت نیوز- مسئله بحران آب و کاهش منابع آبی، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، از جمله مسائل حیاتی و چالش‌برانگیز در دهه‌های اخیر بوده است. زاینده‌رود، یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های مرکزی ایران، طی سال‌های گذشته به دلیل کاهش شدید جریان آب و خشکی، به کانون توجهات رسانه‌ها، متخصصان و عموم مردم تبدیل شده است. در این میان، اتهامات زیادی متوجه صنایع بزرگ استان اصفهان، از جمله شرکت صنعتی فولاد مبارکه، شده است. بسیاری از افراد، بدون داشتن اطلاعات دقیق و کافی، این صنایع را به‌عنوان عامل اصلی خشکی زاینده‌رود معرفی می‌کنند.

مصرف آب در صنعت فولاد: فولاد مبارکه در مقایسه با دیگر غول‌های صنعتی جهان

صنعت فولاد به دلیل نیاز به فرآوری و خنک‌سازی مواد اولیه، از جمله صنایع آب‌بر محسوب می‌شود. با این حال، تفاوت‌های زیادی در میزان مصرف آب بین کارخانه‌های فولاد مختلف وجود دارد که بسته به تکنولوژی‌های به‌کاررفته، مدیریت و رویکردهای بهره‌برداری، این میزان می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

فولاد مبارکه، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در ایران و یکی از بزرگ‌ترین واحدهای صنعتی در خاورمیانه، همواره تحت فشار انتقادات در زمینه مصرف آب قرار داشته است. اما آمارها و داده‌های واقعی نشان می‌دهد که این شرکت توانسته است با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و مدیریت هوشمندانه، میزان مصرف آب خود را به حداقل ممکن برساند.

براساس داده‌های موجود، مصرف آب فولاد مبارکه به‌طور متوسط 2.7 متر مکعب به ازای هر تن فولاد تولیدی است. این میزان در مقایسه با سایر کارخانه‌های بزرگ جهان قابل‌توجه است:

– آرسلور میتال (ArcelorMittal): این شرکت چندملیتی که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در جهان محسوب می‌شود، مصرفی معادل 3.5 متر مکعب به ازای هر تن فولاد دارد.

– بائو استیل (Baowu Steel): بائو استیل، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد جهان، مصرفی در حدود 3.0 متر مکعب به ازای هر تن فولاد را ثبت کرده است.

– تاتا استیل (Tata Steel): این شرکت هندی، که به نوآوری‌های خود در صنعت فولاد شناخته می‌شود، با مصرف 3.2 متر مکعب به ازای هر تن، باز هم بالاتر از فولاد مبارکه قرار دارد.

این مقایسه نشان می‌دهد که فولاد مبارکه نه‌تنها در سطح منطقه‌ای بلکه در مقیاس جهانی، از جمله کارخانه‌های پیشرو در کاهش مصرف آب است. این دستاورد به‌طور ویژه‌ای برجسته است، به‌ویژه با توجه به شرایط بحرانی منابع آبی در ایران.

نظرات متخصصان بین‌المللی و داخلی: تحلیلی عمیق‌تر

برای درک بهتر تأثیرات واقعی فولاد مبارکه بر منابع آبی، ضروری است که به نظرات متخصصان برجسته در این حوزه نگاهی بیندازیم. این نظرات می‌تواند دیدگاه علمی و بی‌طرفانه‌ای را در اختیار قرار دهد.

مارک اندروز، استاد مدیریت منابع آب در دانشگاه استنفورد، در یکی از مقالات خود که در مجله Water Resources Management  منتشر شده است، به اهمیت مصرف بهینه آب در صنایع سنگین اشاره می‌کند. وی تأکید دارد که صنایع فولاد، به‌دلیل نیازهای ویژه خود، به‌طور سنتی مصرف آب بالایی دارند. اما استفاده از تکنولوژی‌های نوین و رویکردهای مدیریتی هوشمندانه، مانند آنچه در فولاد مبارکه مشاهده می‌شود، می‌تواند تأثیرات مثبتی بر مدیریت منابع آب داشته باشد.

اندروز می‌گوید: فولاد مبارکه با مصرف 2.7 متر مکعب آب به ازای هر تن فولاد، توانسته است خود را به‌عنوان یک نمونه موفق در بهره‌وری آب معرفی کند. این میزان مصرف، در مقایسه با استانداردهای جهانی، قابل‌تحسین است و نشان‌دهنده‌ی تعهد این شرکت به حفاظت از منابع آبی است.

هانتر، محقق ارشد در مؤسسه منابع جهانی (World Resources Institute)، در مطالعه‌ای به بررسی اثرات زیست‌محیطی صنایع سنگین پرداخته است. وی اظهار می‌دارد که تکنولوژی‌های خنک‌کننده خشک و بازیافت آب، از جمله راهکارهای مؤثر در کاهش مصرف آب در صنایع فولاد هستند. فولاد مبارکه با اتخاذ این تکنولوژی‌ها، توانسته است به‌طور مستقیم میزان مصرف آب خود را کاهش دهد.

او همچنین اشاره می‌کند: در مناطقی مانند ایران، که با کمبود شدید آب مواجه هستند، اتخاذ رویکردهای نوآورانه در مدیریت آب، حیاتی است. فولاد مبارکه با استفاده از پساب‌های شهری و کاهش وابستگی به آب شیرین، توانسته است نقش مثبتی در مدیریت بحران آب ایفا کند.

پروفسور مک‌دانلد، استاد مدیریت زیست‌محیطی در دانشگاه آکسفورد، در مقاله‌ای به بررسی راهکارهای پایدار برای مدیریت آب در صنایع سنگین پرداخته است. وی تأکید می‌کند که فولاد مبارکه با کاهش مصرف آب به 2.7 متر مکعب به ازای هر تن، توانسته است به الگویی برای دیگر صنایع تبدیل شود. این دستاورد در جهانی که با بحران آب مواجه است، از اهمیت زیادی برخوردار است.

او همچنین بر تأثیر مثبت اقدامات این شرکت بر محیط‌زیست منطقه‌ای تأکید دارد و می‌گوید: “استفاده از پساب‌های تصفیه‌شده شهری توسط فولاد مبارکه، نمونه‌ای از رویکردهای نوآورانه‌ای است که می‌تواند در سایر صنایع نیز به کار گرفته شود.”

پرویز کردوانی، استاد برجسته محیط زیست و کویرشناسی، بارها در مصاحبه‌ها و مقالات خود بر اهمیت مدیریت صحیح منابع آب در ایران تأکید کرده است. وی در یکی از مصاحبه‌های خود اظهار داشته است: مشکل اصلی زاینده‌رود، نه صنایع بلکه کشاورزی بی‌رویه و بهره‌برداری نادرست از منابع آب است. فولاد مبارکه با اقدامات مؤثری که در کاهش مصرف آب انجام داده، نمی‌تواند به‌عنوان مقصر اصلی خشکی زاینده‌رود شناخته شود.

کردوانی معتقد است که بازیافت آب و استفاده از پساب‌های شهری توسط فولاد مبارکه، نمونه‌ای از راهکارهای پایدار در مدیریت منابع آب است. باید این‌گونه اقدامات را به‌عنوان بخشی از راه‌حل بحران آب در ایران شناخت و نه به‌عنوان بخشی از مشکل.

مهدی جلالی، کارشناس منابع آب و استاد دانشگاه تهران، در یکی از مقالات خود به چالش‌های منابع آبی در ایران و نقش صنایع پرداخت. وی بیان کرد: مصرف آب در صنایع سنگین مانند فولاد باید در مقایسه با مصرف آب در بخش‌های دیگر مانند کشاورزی بررسی شود. فولاد مبارکه با نوآوری‌های خود در مصرف آب، به الگویی برای سایر صنایع تبدیل شده است.

جلالی تأکید دارد که تمرکز بر صنایع به‌عنوان مقصر اصلی، می‌تواند از بررسی دقیق‌تر و راه‌حل‌های مؤثرتر در مدیریت کلان منابع آب در کشور جلوگیری کند. او اضافه می‌کند: مدیریت منابع آب در کشاورزی، به‌ویژه در مناطقی مانند اصفهان، نیازمند تغییرات اساسی است.

اقدامات نوآورانه فولاد مبارکه در کاهش مصرف آب

فولاد مبارکه به‌عنوان یکی از پیشگامان صنعتی در ایران، همواره در تلاش بوده است تا با بهره‌گیری از روش‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته، مصرف آب خود را به حداقل ممکن برساند. این شرکت با اجرای چندین پروژه مهم و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، توانسته است به‌طور چشمگیری مصرف آب خود را کاهش داده و به یک الگوی جهانی در این زمینه تبدیل شود. برخی از مهم‌ترین اقدامات این شرکت به سیستم‌های خنک‌کننده خشک است. این سیستم‌ها به‌جای استفاده از آب برای خنک‌سازی، از هوا بهره می‌برند که به‌طور مستقیم باعث کاهش مصرف آب می‌شود. استفاده از این تکنولوژی به‌ویژه در مناطق خشک مانند اصفهان، تأثیر بسزایی در کاهش فشار بر منابع آبی دارد.

2. بازیافت آب:

فولاد مبارکه یکی از نخستین شرکت‌های صنعتی در ایران است که سیستم بازیافت آب را به‌صورت گسترده به کار گرفته است. این شرکت توانسته است بیش از 65 درصد از آب مصرفی خود را بازیافت کرده و دوباره به چرخه تولید بازگرداند. این اقدام نه‌تنها باعث کاهش مصرف آب شیرین می‌شود بلکه به حفظ منابع آبی منطقه نیز کمک می‌کند.

3. استفاده از پساب‌های شهری:

در اقدامی نوآورانه، فولاد مبارکه به‌جای استفاده از آب شیرین زاینده‌رود، از پساب‌های تصفیه‌شده شهری بهره می‌برد. این تصمیم که در راستای کاهش فشار بر منابع آبی طبیعی اتخاذ شده است، به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم در زمینه مدیریت منابع آب شناخته می‌شود. با توجه به محدودیت‌های جدی منابع آب در منطقه، این اقدام نقش مهمی در حفاظت از زاینده‌رود و سایر منابع آبی ایفا کرده است.

4. کاهش کلی مصرف آب:

فولاد مبارکه با تلاش مستمر در جهت بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، توانسته است مصرف آب خود را به 2.7 متر مکعب به ازای هر تن فولاد کاهش دهد. این میزان مصرف، که بسیار کمتر از بسیاری از کارخانه‌های فولاد در جهان است، نشان‌دهنده تعهد این شرکت به مدیریت پایدار منابع آب و حفاظت از محیط زیست است.

فولاد مبارکه: نقشی فراتر از یک صنعت

بررسی دقیق‌تر نقش فولاد مبارکه در مصرف آب و تأثیر آن بر خشکی زاینده‌رود نشان می‌دهد که این شرکت، برخلاف تصورات رایج، نه‌تنها مقصر اصلی بحران آب در این منطقه نیست، بلکه با اقدامات نوآورانه و مسئولانه، به‌عنوان یکی از پیشگامان در حفاظت از منابع آبی مطرح است.

مصرف آب سالانه فولاد مبارکه حدود 25 میلیون متر مکعب است که کمتر از 1 درصد از کل آب مصرفی در حوضه آبریز زاینده‌رود را تشکیل می‌دهد. در مقابل، بخش کشاورزی بیش از 80 درصد از آب مصرفی این حوضه را به خود اختصاص داده است. این مقایسه نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر صنایع به‌عنوان عامل خشکی زاینده‌رود، می‌تواند منجر به نادیده گرفتن عوامل مهم‌تر و ریشه‌ای‌تر در این بحران شود.

چالش‌ها و راهکارهای آینده

با وجود اقدامات گسترده فولاد مبارکه در کاهش مصرف آب و استفاده مجدد از منابع، همچنان چالش‌های زیادی در زمینه مدیریت منابع آب در ایران وجود دارد. تغییرات اقلیمی، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، و نبود مدیریت جامع و هماهنگ در بخش‌های مختلف مصرف‌کننده آب، از جمله عواملی هستند که بحران آب را تشدید می‌کنند.

برای حل این بحران، نیاز به همکاری و همگرایی همه‌جانبه بین صنایع، دولت و جوامع محلی وجود دارد. همچنین، تدوین و اجرای سیاست‌های جامع مدیریت منابع آب، به‌ویژه در بخش کشاورزی، که مصرف‌کننده اصلی آب در ایران است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در پایان، باید تأکید کرد که قضاوت در مورد نقش صنایع در بحران آب، باید بر اساس داده‌های دقیق و تحلیل‌های علمی انجام شود. فولاد مبارکه، با توجه به اقداماتی که برای کاهش مصرف آب و حفاظت از منابع آبی انجام داده است، نمی‌تواند به‌عنوان مقصر اصلی خشکی زاینده‌رود معرفی شود.

برای حل بحران آب زاینده‌رود و سایر مناطق مشابه در ایران، نیازمند نگاه جامع و عدالت‌محور هستیم که همه عوامل مؤثر، از جمله مدیریت نادرست منابع آب در کشاورزی، تغییرات اقلیمی، و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی را در نظر بگیرد. فقط از طریق این رویکرد جامع می‌توان به راه‌حل‌های پایدار و مؤثری دست یافت که هم منابع آبی را حفظ کند و هم به توسعه اقتصادی و صنعتی کشور کمک نماید.

فولاد مبارکه، با تعهد خود به مدیریت پایدار منابع آب و اجرای پروژه‌های نوآورانه، نقشی مهم در حفاظت از زاینده‌رود ایفا کرده است و باید به‌عنوان بخشی از راه‌حل بحران آب، شناخته شود. برای رسیدن به این هدف، نیازمند همکاری و همفکری همه‌جانبه‌ای هستیم که تنها با نگاهی عدالت‌محور و واقع‌بینانه محقق خواهد شد.