پایگاه خبری نوید صنعت نیوز اخبار صنعت، دانش و فناوری
نسل Z، متولدین دهه ۱۳۸۰ تا اوایل ۱۴۰۰ شمسی، نخستین نسلی است که از کودکی با اینترنت و گوشیهای هوشمند بزرگ شده است. بر اساس پژوهش‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی، این نسل بیش از هر نسل دیگری در معرض تأثیرات عمیق شبکه‌های اجتماعی قرار دارد؛
نسل Z، متولدین دهه ۱۳۸۰ تا اوایل ۱۴۰۰ شمسی، نخستین نسلی است که از کودکی با اینترنت و گوشیهای هوشمند بزرگ شده است. بر اساس پژوهش‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی، این نسل بیش از هر نسل دیگری در معرض تأثیرات عمیق شبکه‌های اجتماعی قرار دارد؛ از شکل‌گیری هویت فردی تا افزایش اضطراب و احساس تنهایی. اما در این میان، نقش والدین به عنوان «همراهان دیجیتال» چگونه تعریف میشود؟
این مقاله به بررسی علمی وابستگی نسل Z به فضای مجازی و راهکارهای والدین برای هدایت این رابطه می‌پردازد.
نسل Z: نسل چندوظیفه‌ای با هویت دیجیتال
مطالعات نشان میدهد مغز نسل Z به دلیل مواجهه مداوم با محرک‌های دیجیتال، ساختار شناختی متفاوتی دارد. آنها قادرند همزمان در چندین پلتفرم فعالیت کنند (Multitasking)، اما این توانایی گاهی به کاهش تمرکز و ضعف در حافظه بلندمدت می‌انجامد. شبکه‌های اجتماعی برای این نسل تنها ابزار ارتباطی نیست، بلکه فضایی برای ساختن هویت است: از طریق لایکها، استوریها و مشارکت در جنبش‌های اجتماعی مانند محیط‌زیست یا حقوق زنان و جنسیتی.
دکتر «الن تورس»، روانشناس دانشگاه استنفورد، در گفتوگو با نیویورک تایمز تأکید میکند: «نسل Z به دنبال تأیید اجتماعی فوری است. دریافت لایک مانند یک پاداش عصبی عمل میکند و ترشح دوپامین را تحریک مینماید. این فرآیند میتواند به وابستگی روانی تبدیل شود.»
تأثیرات تاریک شبکه‌های اجتماعی: از اضطراب تا اعتیاد بررسی داده‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۲۳ نشان میدهد: ۴۵% از نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ سال پس از استفاده طولانی از شبکه‌های اجتماعی، علائم اضطراب را گزارش میکنند و ۳۰% از دختران نوجوان به دلیل مقایسه خود با تصاویر فیلترشده، از بدن خود ناراضی‌اند. پژوهشی در ژورنال JAMA Psychiatry (۲۰۱۹) نیز ارتباط معناداری بین استفاده بیش از ۳ ساعت روزانه از شبکه‌های اجتماعی و افزایش افکار خودکشی در نوجوانان را تأیید میکند.
والدین در نقش راهنمای دیجیتال: ۴ استراتژی کلیدی
۱. آموزش سواد دیجیتال، نه محدودیت محض والدین باید به‌جای ممنوعیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی، سواد دیجیتال را آموزش دهند: – شناسایی اخبار جعلی و محتوای اغراقشده. – آگاهی از خطرات سایبربولینگ و نقض حریم خصوصی. – تشویق به پرسشگری: «این پست چه هدفی دارد؟ آیا واقعیت دارد؟»
۲. قوانین توافقی، نه تحکم یکطرفه تعیین محدودیتهای زمانی برای استفاده از گوشی، باید با مشارکت فرزندان انجام شود. اپلیکیشن‌های کنترل والدین (مانند Google Family Link) میتوانند ابزار مفیدی باشند، اما تحمیل آنها بدون گفتگو، نتیجه معکوس دارد.
۳. تبدیل شبکه‌های اجتماعی به فرصت رشد شبکه‌های اجتماعی میتوانند ابزاری برای یادگیری مهارت‌های خلاقانه (مانند طراحی، برنامه‌نویسی یا ویدیوبلاگینگ) باشند. والدین با شناسایی علایق فرزندان، میتوانند آنها را به سمت محتوای آموزشی هدایت کنند.
۴. تقویت ارتباطات واقعی برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های غیردیجیتال (ورزش گروهی، سفرهای خانوادگی یا بازیهای فیزیکی) حس تعلق و شادی را بدون وابستگی به لایکها تقویت میکند.
چالش های پیش روی والدین – شکاف دانش دیجیتال: بسیاری از والدین با مفاهیمی مانند «متاورس» یا «الگوریتمهای تقویت‌کننده » آشنا نیستند. – فشار همسالان: چالشهای ویروسی مانند «TikTok Challenges» ممکن است نوجوانان را به رفتارهای پرخطر سوق دهند. – نقش پلتفرمها: الگوریتمهای شبکه‌های اجتماعی با نمایش محتوای افراطی، intentionally طراحی شده‌اند تا کاربران را بیشتر در پلتفرم نگه دارند.
راهکار نهایی: از حاکمیت به همراهی والدین امروز نمی‌توانند مانند نسل‌های قبل، رابطه فرزندان با فناوری را نادیده بگیرند. کلید موفقیت، تبدیل شدن به هم‌پیمان دیجیتال است: – با فرزندان خود درباره تجربیات آنلاینشان گفتگو کنید. – در صورت اشتباه، عذرخواهی کنید و از آنها بیاموزید. – به‌جای ترس از تکنولوژی، از آن به عنوان ابزاری برای رشد مشترک استفاده نمایید. سخن پایانی: نسل Z در جهانی پیچیده و دیجیتالیزه شده بزرگ میشود. والدین با ترکیب همدلی، دانش و انعطاف‌پذیری میتوانند نه تنها از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی جلوگیری کنند، بلکه به فرزندان کمک نمایند تا از این فضا برای ساختن هویتی مستقل و خلاق بهره ببرند.
