پایگاه خبری نوید صنعت نیوز اخبار صنعت، دانش و فناوری
در شرایطی که بحران آب و خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها در بسیاری از مناطق کشور به یک چالش زیست‌محیطی جدی تبدیل شده، زاینده رود در استان اصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع آبی کشور در حال جان کندن است. در این میان، شینا انصاری، معاون رئیس دولت چهاردهم و رئیس سازمان محیط زیست کشور، به اصفهان می‌آید، اما سوال اینجاست که آیا این سفر و صحبت‌ها می‌تواند راه‌حلی برای بحران آب این منطقه به ارمغان بیاورد؟
علت خشک شدن زاینده رود و بحران‌های زیست‌محیطی
زاینده رود که از ۲۵۰ کیلومتر مسیر خود از استان چهارمحال و بختیاری تا استان اصفهان عبور می‌کند، به دلیل تخصیص‌های بی‌رویه آب در بالادست و عدم تأمین حقابه زیست‌محیطی برای رودخانه و تالاب گاوخونی به‌شدت در حال خشک شدن است. در این راستا، بیش از ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب از مجموع آب زاینده رود طبیعی و آب‌های انتقالی، در هر سال از منابع مختلف بالادست برداشت می‌شود.
تخصیص‌ها و بارگذاری‌های بی‌رویه: بحران واقعی
بر اساس آمار موجود، تخصیص‌ها و بارگذاری‌ها از منابع آبی در بالادست شامل:استان چهارمحال و بختیاری: ۵۲۰ میلیون متر مکعب‌استان اصفهان (سرشاخه پلاسجان): ۲۰۰ میلیون متر مکعب انتقال به یزد: ۶۰ میلیون متر مکعب انتقال به کاشان، دلیجان: ۲۰ میلیون متر مکعب
این تخصیص‌ها، با وجود کاهش منابع آب در شرایط خشکسالی، ثابت باقی می‌ماند و حتی در سال‌های خشک، همچنان به‌طور کامل برداشت می‌شود. در نتیجه، حجم تخصیص‌ها در بالادست زاینده رود به حدی افزایش یافته که بیش از ۵۰ درصد از مجموع آبدهی زاینده رود طبیعی و آب‌های انتقالی در شرایط عادی، و تا ۸۰ درصد در سال‌های خشکسالی، توسط این تخصیص‌ها مصرف می‌شود. این وضعیت باعث شده که زاینده رود به‌طور کامل در طول ۲۵۰ کیلومتر از مسیر خود خشک شود.
راه‌حل: لغو تخصیص‌ها و بارگذاری‌ها در بالادست
یکی از مهم‌ترین راهکارهایی که برای احیای زاینده رود و مقابله با بحران خشکسالی در این منطقه پیشنهاد می‌شود، لغو تخصیص‌ها و بارگذاری‌های بیش از حد در بالادست حوضه زاینده رود است. چنانچه این تخصیص‌ها متوقف شود، بدون نیاز به پروژه‌های پرهزینه انتقال آب، می‌توان به احیای مجدد زاینده رود و تالاب گاوخونی امیدوار بود. این اقدام نه‌تنها به‌طور مستقیم باعث احیای اکوسیستم‌های آبی منطقه خواهد شد، بلکه در بلندمدت به مقابله با بحران فرونشست زمین و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از کمبود آب نیز کمک خواهد کرد.
لغو تخصیص‌ها: نجات‌دهنده زیست‌بوم اصفهان و تالاب گاوخونی
اگر تخصیص‌ها و بارگذاری‌ها در بالادست زاینده رود لغو شوند، بدون نیاز به اجرای پروژه‌های انتقال آب، زاینده رود به جریان خواهد افتاد و تالاب گاوخونی که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تالاب‌های زیست‌محیطی کشور شناخته می‌شود، احیا خواهد شد. این اقدام می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل موثر برای کاهش بحران‌های زیست‌محیطی و همچنین بهبود وضعیت منابع آب در منطقه عمل کند.با لغو این تخصیص‌های بی‌رویه، که در بسیاری از موارد به نفع کشاورزی غیرمولد و مصرف غیرمجاز آب بوده، منابع آب به‌طور بهینه‌تری تخصیص داده خواهد شد. در نتیجه، هم اکوسیستم منطقه بهبود پیدا خواهد کرد و هم ساکنان منطقه از منابع آبی به‌صورت پایدارتر بهره‌برداری خواهند کرد.
صدیقه ترابی:سازمان محیط زیست ناظر است
در این میان، صدیقه ترابی، معاون سابق سازمان محیط زیست، در سخنانی گفته بود که سازمان محیط زیست تنها یک «دستگاه ناظر» است و نمی‌تواند به‌طور مستقیم در تخصیص منابع آب و مدیریت منابع آبی دخالت کند. این سخنان به‌خوبی نشان می‌دهند که سازمان محیط زیست با وجود نقش کلیدی خود در حفاظت از محیط زیست، ممکن است نتواند به‌طور مستقیم تصمیمات اجرایی در زمینه تخصیص آب و مدیریت بحران آب اتخاذ کند. از این‌رو، سوال اساسی اینجاست که آیا حضور شینا انصاری در اصفهان و صحبت‌های ایشان می‌تواند تأثیر مثبتی بر تغییرات مدیریتی و تخصیص منابع آب در این منطقه داشته باشد؟
تغییرات مدیریتی و توجه به حقابه زیست‌محیطی
بحران آب در زاینده رود و تالاب گاوخونی به‌طور جدی نیاز به تغییرات در سیاست‌ها و تخصیص‌های آب دارد. باید در نظر داشت که صرفاً اجرای پروژه‌های پرهزینه انتقال آب یا برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی، نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را تشدید می‌کند. بنابراین، لغو تخصیص‌ها و بارگذاری‌های ناعادلانه و توجه جدی به حقابه زیست‌محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، راه‌حل اصلی برای احیای منابع آبی و زیست‌بوم‌های منطقه است.سفر شینا انصاری به اصفهان، می‌تواند فرصتی باشد برای بررسی دقیق‌تر بحران آب در این منطقه و اتخاذ تدابیر مؤثر برای مدیریت بهینه منابع آبی. اما این تغییرات تنها زمانی ممکن است که تخصیص‌های بی‌رویه آب متوقف شود و اولویت به احیای اکوسیستم‌ها و تأمین نیازهای زیست‌محیطی داده شود.
