پایگاه خبری نوید صنعت نیوز اخبار صنعت، دانش و فناوری
به گزارش نوید صنعت نیوز فرودین ماه سال 1402 بود که انتشار گزارش رتبه‌بندی موضوعی کیواس، یک‌بار دیگر جایگاه برجسته دانشگاه‌های ایران را در حوزه دانش نمایان کرد. بر اساس این گزارش، دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران و امیرکبیر در حوزه فناوری و مهندسی بالاترین رتبه در میان دانشگاه‌های ایرانی را به دست آوردند. در حوزه علوم زیستی و علوم زندگی در میان دانشگاه‌های ایرانی، دانشگاه علوم پزشکی تهران بالاترین جایگاه را کسب کرد و پس از آن دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه تهران قرار دارند. در بخش علوم پایه یا علوم طبیعی نیز دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف در میان‌برترین دانشگاه‌های ایرانی هستند.
نکته جالب این رتبه‌بندی حضور در برخی رشته‌های موضوعی در صدر جدول برترین‌های دنیاست. به طور نمونه دانشگاه صنعتی شریف در مهندسی نفت رتبه ۲۳، دانشگاه تهران رتبه 27 و دانشگاه امیرکبیر رتبه 34 دنیا را از آن خودکرده‌اند. در بسیاری دیگر از رشته‌های فنی و مهندسی و علوم زیستی نیز دانشگاه‌های ایران رتبه‌های سه‌رقمی درخشانی دارند.
اما آیا به‌دست‌آوردن این رتبه‌ها و کسب جایگاه علمی در جهان، نشانه‌ای از توسعه‌یافتگی است؟
در واقع زمانی ما به توسعه در شکل کلان آن و در بخش خرد؛ توسعه علمی، اقتصادی و اجتماعی دست میابیم که بتوانیم مصادیق عینی آن را در ارتقا سطح رفاه، سلامت و امنیت انسان‌ها در جامعه مشاهده کنیم. رتبه‌بندی‌های علمی اغلب نشانه تلاش‌های محققان و پژوهشگران دانشگاهی و انتشاریافته‌های علمی در قالب مقاله در نشریات معتبر علمی بین‌المللی است. شاید تفاوت مهم کشورهای پیشرفته و کشورهای درحال‌توسعه از جمله ایران، در راه‌یافتن این پژوهش‌ها به سمت حل نیازها و مسائل جامعه است. مسئله‌ای که امروزه از آن به‌عنوان تجاری‌سازی دانش یاد می‌شود و دانشگاه‌های نسل چهارم ایرانی نیز ناگزیر به ورود به این عرصه شده‌اند.
وجود اختلاف‌نظرهایی در حوزه ورود دانشگاه به مقوله تجاری‌سازی، روند تحقق این مسئله را در کشور ما با کندی روبرو ساخته است. برخی اساتید دانشگاه معتقدند، دانشگاه فی‌نفسه محل آموزش و رشد علمی است. محصول این کارخانه، انسان‌های متخصص و توانمند علمی است. گسترش مرزهای دانش، بینش و تفکر خواستگاه اصلی دانشگاه است. رویکرد مدیران دانشگاه‌های نسل 4 اما اندکی این دیدگاه‌ها را دچار تحول می‌کند. به‌گونه‌ای که اصلاح و بازبینی آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت‌علمی با رویکرد توجه به نقش‌آفرینی اساتید در تجاری‌سازی دانش در دانشگاه‌های وزارت علوم و وزارت بهداشت و درمان در دستور کار شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی قرار دارد.
در همین ارتباط مهدی طغیانی عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با نوید صنعت نیوز به این موضوع اشاره می کند. وی معتقد است کارهای علمی خوبی در دانشگاه ها انجام شده است و حتی تجربه های موفقی رقم خورده است. اما این ها اقدامات نقطه ای بوده که به شکل باورکلی در کشور شکل نگرفته است.
طغیانی ناکافی بودن امکانات برای به کار گرفتن دانش دانشگاه ها و مدیریت ناکارآمد را دلیلی می داند که باعث شود دانشگاه ها از نظر علمی وضعیت خوبی داشته باشند اما نتوانند این دانش را به حوزه اجرا وارد کنند.
در سال‌های اخیر، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، به‌عنوان یک نهاد حاکمیتی تلاش کرده است، رویکرد تجاری‌سازی دانش در کشور را تقویت کند. در واقع هدف اصلی این معاونت کمک به تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان است. تصویب قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری و اختراعات توسط این نهاد حمایتی، موجب رشد شکل‌گیری اکوسیستم دانش‌بنیانی در دانشگاه‌ها و مراکز رشد علم و فناوری شد.
در سطح پایین‌تر پارک‌های علمی و مراکز رشد وابسته به وزارت عطف قرار دارند که حلقه واسطه میان دانشگاه و صنعت برای تبدیل ایده دانشی به محصول تجاری‌سازی هستند.
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نیز یکی از این ارکان مهم است که به‌عنوان توسعه‌دهنده پارک‌های علمی در کشور نقش‌آفرینی می‌کند. تنها وجود ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، نشان از حرکت درست در مسیر تجاری‌سازی است.
اما آیا برنامه ها و سیاست های حمایتی برای رشد این اکوسیستم کافی است؟ راه‌یافتن نخبگان و دانش‌آموختگان دانشگاهی به شرکت‌های دانش‌بنیان یعنی داشتن ایده‌ای نوآورانه برای حل چالش‌ها و مسائل جامعه. آیا آموزش‌ها و امکانات دانشگاهی برای هدایت افراد به این مسیر سازنده است؟ چند درصد از تحولات حوزه فناوری کشور به دست شرکت‌های دانش‌بنیان رقم می‌خورد و چه میزان سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، تمایل به استفاده از دانش توسعه‌یافته در شرکت‌های دانش‌بنیان را دارند؟
به گفته معاون علمی فناوری وزارت علوم بودجه کل پارک‌های علم و فناوری کشور در سال 1401، حدود 670 میلیارد تومان بوده که این رقم در برابر بودجه 1200میلیاردتومانی تنها در دانشگاه تهران گویای فاصله میان دانشگاه و حوزه تجاری است. به گفته علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، برترین عملکردها در شاخص‌های جهانی در حوزه نوآوری مربوط به کشورهایی است که سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری انجام داده‌اند.
لذا به نظر می‌رسد، برای رسیدن به مرحله مهم تبدیل دانش به ثروت، نیازمند فاصله‌گرفتن از تحول‌خواهی بدون پشتوانه، اصلاح روند بودجه‌بندی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آموزشی، علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز فناوری کشور هستیم. مقوله‌ای که خود منجر به افزایش امید در نسل جوان و نگهداشت نخبگان و سرمایه‌های انسانی در کشور برای توسعه و پیشرفت خواهد شد.
